W postępowaniu karnym podejrzany i oskarżony mogą korzystać z pomocy obrońcy – adwokata lub radcy prawnego. Niewątpliwie dzięki skorzystaniu z pomocy obrońcy oskarżonemu prościej jest się bronić w postępowaniu karnym, czuje się on również pewniej przed Sądem. Nadto, obrońca reprezentuje interes oskarżonego, którego broni, czuwa nad właściwym przebiegiem procesu, przygotowuje linię obrony, składa wnioski dowodowe, zarzuty do opinii, czy też wreszcie środki zaskarżenia,  zażalenia, czy apelację. Niektóre pisma procesowe jak np. subsydiarny akt oskarżenia, czy kasacja mogą zostać sporządzone i podpisane przez profesjonalistę w tym m. i n. adwokata.

Podejrzany lub oskarżony może ustanowić obrońcę udzielając mu upoważnienia do obrony. Powinno być ono sporządzone na piśmie lub złożone ustnie do protokołu. Każdy z oskarżonych może korzystać z pomocy obrońcy z wyboru oraz posiadać jednocześnie maksymalnie trzech obrońców.

Po spełnieniu pewnych przesłanek, gdy podejrzany lub oskarżony nie posiadają obrońcy z wyboru, Sąd ustanawia dla nich obrońcę z urzędu. Zatem, kiedy oskarżony może mieć obrońcę z urzędu oraz czym jest obrona obligatoryjna?

Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Jednak Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy z urzędu, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono. Na postanowienie o cofnięciu wyznaczenia obrońcy przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.

Obrona obligatoryjna w postępowaniu karnym polega na tym, iż oskarżony musi mieć obrońcę (a zatem jeżeli nie ma on obrońcy z wyboru wyznacza się mu obrońcę z urzędu). Obrona obligatoryjna ma miejsce, gdy:

• podejrzany / oskarżony nie ukończył 18 lat (brak jest jednak podstaw do przyjęcia, że obrona obligatoryjna dotyczy osoby, która już ukończyła 18 lat, choć w czasie popełnienia czynu stanowiącego przedmiot postępowania nie osiągnęła jeszcze 18-go roku życia),

• podejrzany / oskarżony jest głuchy, niemy lub niewidomy (uważa się, iż osoby jąkające się wymagają obligatoryjnej obrony, w przypadku, gdy zaburzenia, na jakie cierpią, są znacznego stopnia i poważnie utrudniają kontakt z organem procesowym),

• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy zdolność podejrzanego / oskarżonego rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona (nie jest konieczne, by wątpliwość w tym zakresie miała charakter ewidentny)

• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego podejrzanego/ oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny,

• Sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę (okoliczności te muszą być wiązane z właściwościami fizycznymi podejrzanego lub oskarżonego - wiekiem, stanem zdrowia, sprawnością poszczególnych narządów zmysłów, stopniem sprawności umysłowej, zaradności oraz z właściwościami intelektualnymi ),

• oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię.

W sytuacji, gdy zachodzą przesłanki obrony obligatoryjnej, a podejrzany lub oskarżony nie ma obrońcy z wyboru ustanawia się dla niego obrońcę z urzędu. Wskazać jednak należy, iż obrońca taki zostaje zwolniony przez Sąd ze swojej funkcji gdy podejrzany lub oskarżony ustanowi obrońcę z wyboru oraz, gdy uznając za uzasadnioną opinię biegłych lekarzy psychiatrów, że czyn oskarżonego nie został popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem i że stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, Sąd orzeka, że udział obrońcy nie jest obowiązkowy.

Adwokat Weronika Gawor-Pietrzak w ramach prowadzonej Kancelarii Adwokackiej w Chrzanowie reprezentuje klientów oraz udziela porad prawnych w sprawach karnych.

W razie dalszych pytań proszę o kontakt telefoniczny lub za pomocą wiadomości e-mail w celu umówienia spotkania w Kancelarii.

W ramach prowadzonej Kancelarii Adwokackiej zajmuję się prowadzeniem spraw zwłaszcza na terenie województwa małopolskiego (m. in. Chrzanów, Trzebinia, Oświęcim, Chełmek, Kraków) oraz śląskiego (m. in. Jaworzno, Sosnowiec, Mysłowice, czy Katowice). W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie odbyć się online.

W poprzednich wpisach wyjaśniłam, kiedy sprawca kradzieży popełnia przestępstwo, a kiedy wykroczenie, natomiast w poniższym artykule wyjaśnię, czym różni się „zwykła kradzież” od kradzieży z włamaniem.

Przestępstwo kradzieży popełnia ten, kto dokonuje zaboru cudzej rzeczy ruchomej. W typie podstawowym kradzieży sprawca podlega karze od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Kradzieży dokonuje również osoba dokonująca zaboru kary bankomatowej, energii, czy programu komputerowego.

Co natomiast grozi za kradzież z włamaniem? W przypadku osoby, która dopuściła się kradzieży z włamaniem odpowiedzialność karna jest zdecydowanie wyższa bowiem, jej sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Aby popełnić przestępstwo kradzieży z włamaniem sprawca musi przed dokonaniem zaboru cudzej rzeczy, a więc jej kradzieży, pokonać wbrew woli osoby uprawnionej np. właściciela rzeczy, przeszkodę, która ma zabezpieczać określone pomieszczenie i znajdujące się tam przedmioty przed zamachami na nie. Zatem, włamać się oznacza wejść do środka, dostać się do wnętrza. Przestępstwo kradzieży z włamaniem popełnia nie tylko ta osoba, która „w całości” wejdzie do zamkniętego pomieszczenia, wystarczające bowiem jest, żeby jakikolwiek część ciała sprawcy znalazła się w zamkniętym pomieszczeniu. Dlatego, osoba, która wybije okno w samochodzie i jedynie włoży do niego rękę w celu wyciągnięcia radia, czy innych znajdujących się w nim cennych rzeczy popełnia już przestępstwo kradzieży z włamaniem.

Pokonaniem przeszkody, niezbędnym do popełnienia przestępstwa kradzieży z włamaniem nie jest wejście przez otwarte okno, czy też przez otwarte drzwi, a nawet drzwi zamknięte jedynie na klamkę.

Jednak już w przypadku, gdy sprawca w celu dokonania kradzieży cudzej rzeczy wybije okno, choć mógłby wejść przez otwarte drzwi – popełni jednak przestępstwo kradzieży z włamaniem. Z kolei przestępstwo kradzieży z włamaniem popełnia ten, kto dostaje się do pomieszczenia przez otwarte drzwi, jednak aby po tym pomieszczeniu swobodnie się poruszać, musi uszkodzić znajdujące się tam urządzenia alarmowe, uniemożliwiając tym samym ich załączenie ( tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2012 r.,sygn. I KZP 11/12). Idąc dalej, kradzież rzeczy znajdującej się w ogrodzie, nawet w przypadku w którym sprawca musi pokonać wysokie ogrodzenie, nie stanowi kradzieży z włamaniem, a po prostu kradzież.

Mając na uwadze powyższe, sprawca kradzieży z włamaniem aby odpowiadać na podstawie art. 279 k.k. nie musi przełamać jakiegoś skomplikowanego zabezpieczenia, wystarczającym jest aby po prostu posłużył się dorobionym wbrew właściciela rzeczy kluczem, zniszczył haczyk, czy skobel zabezpieczający drzwi. Istotne jest bowiem aby doszło do zachowania polegającego na usunięciu przeszkody stanowiącej zabezpieczenie, nie musi ono polegać na stosowaniu siły fizycznej, Wystarczającym jest, zatem aby doszło nieposzanowania wyrażonej przez dysponenta rzeczy woli zabezpieczenia jej przed innymi osobami.

W przeciwieństwie do przestępstwa kradzieży w typie podstawowym dla popełnienia przestępstwa kradzieży z włamaniem nie jest istotna wartość zabranych rzeczy. Zatem, jeżeli sprawca przed dokonaniem zaboru rzeczy przełamał jej zabezpieczenie, bez znaczenia pozostaje to, czy rzeczy te przedstawiały wartość poniżej, czy powyżej 500 zł. Zachowanie to zawsze bowiem będzie kwalifikowane jako przestępstwo, a nie wykroczenie.

Zgodnie z art. 57 k.r.o. Sąd orzeka rozwód w przypadku wystąpienia pomiędzy małżonkami trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Rozwód może zostać orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków lub z z winy obojga małżonków. W przypadku zgodnego wniosku stron, małżeństwo może zostać również rozwiązane bez orzekania o winie.

Jedną z przyczyn trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego na pewno może stanowić alkoholizm jednego z małżonków. Należy jednak pamiętać, że musi on stanowić tzw. pierwotną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego, a więc stricte to zachowanie jednego z małżonków musi doprowadzić do zerwania więzi łączących męża i żonę. Sąd w postępowaniu rozwodowym ustala bowiem z jakich przyczyn i przez kogo zawinionych doszło do rozkładu pożycia małżeńskiego. Ustala również, czy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, tylko bowiem taki rozkład uzasadnia orzeczenie rozwodu, a następnie ustalić, zachowanie którego z małżonków doprowadziło do takiego właśnie rozkładu pożycia. Zasadniczo chodzi zatem o zachowanie, które miało miejsce przed ustaloną datą rozkładu pożycia.

W związku z alkoholizmem jednego z małżonków często dochodzi do sprzeczek, czy awantur małżeńskich. Nie rzadko także pijany małżonek dopuszcza się rękoczynów, uderza, czy bije drugiego z małżonków powodując u niego obrażenia ciała, a także wypełniając znamiona przestępstwa znęcania się.

Alkoholik niejednokrotnie trwoni również pieniądze rodziny przeznaczając je na alkohol pozbawiając tym samym bliskich środków finansowych potrzebnych do normalnej egzystencji.

Alkoholizm współmałżonka w postępowaniu rozwodowym należy jak inne zawinione przyczyny trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego udowodnić, składając odpowiednie wnioski dowodowe. Problemy z alkoholem małżonka można wykazać za pomocą zeznań świadków, czy zapisów z interwencji Policji w mieszkaniu zajmowanym przez małżonków.

Po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego w 2019 r. droga do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia została dla pokrzywdzonego wydłużona.

Pokrzywdzony może wcielić się w rolę oskarżyciela, a więc wnieść subsydiarny akt oskarżenia wyłącznie w przypadku popełnienia na jego szkodę przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego, w razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 k.p.k.. Nadto, zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania karnego, dopiero po zaskarżeniu drugiego z wydanych postanowień do prokuratora nadrzędnego i to dopiero po wydaniu przez prokuratora nadrzędnego postanowienia o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia. Subsydiarny akt oskarżenia nie może zostać sporządzony i podpisany osobiście przez pokrzywdzonego, lecz przez reprezentującego go adwokata lub radcę prawnego. Wymóg adwokacko-radcowski związany jest z faktem, iż akt oskarżenia jest dokumentem sformalizowanym, który musi spełniać pewne wymagania co do formy.

Podsumowując, jaka jest kolejność czynności poprzedzających wystąpienie przez pokrzywdzonego z subsydiarnym aktem oskarżenia?

1. Organ postępowania przygotowawczego wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzeniu postępowania przygotowawczego.

2. Pokrzywdzony po otrzymaniu odpisu tego postanowienia z zachowaniem terminu wnosi zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzeniu (zażalenie wnosi się za pośrednictwem Prokuratury do Sądu),

3. Jeżeli Prokurator, który zatwierdził bądź wydał zaskarżone postanowienie uzna za zasadne podniesione w nim argumenty może uwzględnić zażalenie i uchylić zaskarżone postanowienie. Natomiast w przypadku, gdy Prokurator nie podziela argumentacji wnoszącego zażalenie, zobowiązany jest do przekazania zażalenia do Sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy w I instancji.

4. Gdy Sąd nie stwierdzi zasadności zażalenia wniesionego na postanowienie o umorzeniu bądź odmowie wszczęcia postępowania, wówczas postanowienie takie utrzymuje w mocy. Oznacza to, że sprawa jest prawomocnie zakończona. W takim przypadku pokrzywdzony nie nabywa prawa do wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia.

5. Jednak jeżeli Sąd podziela argumentację pokrzywdzonego zawartą w zażaleniu wniesionym na postanowienie o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania, to uwzględnia je i uchyla zaskarżone postanowienie, przekazując sprawę do dalszego prowadzenia Prokuratorowi.

6. Jeżeli pomimo postanowienia Sądu, Prokurator nadal uznaje, iż zachodzą przesłanki do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzenia postępowania przygotowawczego – wydaje stosowne postanowienia. Aby pokrzywdzony mógł wystąpić z subsydiarnym aktem oskarżenia konieczne jest „ponowne” wydanie przez organ prowadzący postępowania przygotowawcze postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego.

    

Na czym polega owa „ponowoność? Gdy postanowienie to jest drugą decyzją o odmowie wszczęcia postępowania lub drugą decyzją o jego umorzeniu oraz dotyczy tych samych czynów bądź tych samych czynów tych samych podejrzanych, wówczas ma ono charakter „ponownego”, dopiero wtedy też, po skierowaniu zażalenia na ponowne, a więc drugie z wydanych przez Prokuratora lub przez niego zatwierdzonych postanowień, należy wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego, co uprawnia do wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia.

Natomiast w przypadku, gdy pierwszym z wydanych w sprawie było postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a następnie po kontroli Sądu Prokurator wszczął postępowanie przygotowawcze, ale następnie je umorzył – pokrzywdzony nie będzie uprawniony do wystąpienia z subsydiarnym aktem oskarżenia. Ponownym będzie także postanowienie o umorzeniu postępowania na etapie in personam, jeżeli poprzednie postanowienie nastąpiło w fazie in rem, o ile obie decyzje dotyczyły tego samego czynu.

7. Na ponowne postanowienie w przedmiocie odmowy wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego, pokrzywdzony może (a żeby wystąpić następnie z subsydiarnym aktem oskarżenia – musi) wnieść zażalenie do Prokuratora Nadrzędnego.

8. Z chwilą utrzymania w mocy przez prokuratora nadrzędnego drugiego postanowienia o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania, dla pokrzywdzonego, który dwukrotnie złożył zażalenie zarówno na pierwsze, jak i ponowne postanowienie, otwiera się możliwość skierowania subsydiarnego aktu oskarżenia.

Termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia to miesiąc od otrzymania zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego.

Dla nabycia prawa do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia istotne jest, aby uchylenie pierwszego postanowienia o umorzeniu lub odmowie wszczęcia śledztwa albo dochodzenia nastąpiło w wyniku decyzji Sądu, a nie Prokuratora. W przypadku, gdy Prokurator sam zdecyduje się na uwzględnienie zażalenia wniesionego na wydane lub zatwierdzone przez siebie postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania, na kolejną tego rodzaju decyzję zażalenie przysługiwać będzie na zasadach ogólnych.

Końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania przygotowawczego przeprowadza organ prowadzący to postępowanie w przypadku śledztwa - prokurator na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy.

Wniosek o przeprowadzenie końcowego zaznajomienia można złożyć do chwili wydania postanowienia o zamknięciu śledztwa, a w dochodzeniu do czasu sporządzenia aktu oskarżenia, wniosku o warunkowe umorzenie postępowania lub wniosku o skazanie bez rozprawy, o którym mowa w art. 335 § 1 k.p.k.. Wniosek to końcowe zaznajomienie z materiałem postępowania przygotowawczego składa się ustnie do protokołu lub na piśmie. Podejrzany powinien zostać pouczony o prawie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego i zapytywany, czy z uprawnienia tego chce skorzystać. Oświadczenie podejrzanego jest protokołowane.

Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze zawiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej.

W zawiadomieniu o końcowym zaznajomieniu z materiałami postępowania przygotowawczego wskazuje się termin tego zaznajomienia. Powinien być on tak wyznaczony, aby od daty doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.

Nieusprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego lub jego obrońcy nie tamuje dalszego postępowania. W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania zarówno on jak i jego obrońca mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. (zgodnie z art. 315 § 2 k.p.k. stronie, która złożyła wniosek, oraz jej obrońcy lub pełnomocnikowi nie można odmówić wzięcia udziału w czynności, jeżeli tego żądają).

W ramach końcowego zaznajomienia z materiałami śledztwa można wyróżnić prawo do przeglądania akt przez uprawnionego (obecnie również udostępnionych w formie elektronicznej). Kolejnym elementem czynności jest zaznajomienie podejrzanego (jego obrońcy) z materiałem dowodowym. W sprawach nieobszernych odbywa się to najczęściej przez udostępnienie akt sprawy podejrzanemu i jego obrońcy. W trakcie czynności zarówno podejrzany, jak i jego obrońca mogą wypowiadać się na temat przedstawionych im materiałów, a także składać oświadczenia czy też wyjaśniać nasuwające się wątpliwości. Z Czynności końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego spisuje się protokół. W śledztwie czynności zamknięcia śledztwa należą do sfery zastrzeżonej dla prokuratora.

Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz jego obrońcę. Jak już wcześniej wspomniałam instytucja końcowego zaznajomienia ma także odpowiednie zastosowanie w sprawach, w których postępowania przygotowawcze prowadzonej jest w formie dochodzenia. W takim przypadku, końcowe zaznajomienie przeprowadzane jest do czasu sporządzenia aktu oskarżenia, wniosku o warunkowe umorzenie postępowania lub wniosku o skazanie bez rozprawy, o którym mowa w art. 335 § 1 k.p.k.

W razie dalszych pytań proszę o kontakt telefoniczny lub za pomocą wiadomości e-mail w celu umówienia spotkania w Kancelarii.

 Adwokat Weronika Gawor-Pietrzak prowadzi Kancelarię Adwokacką w Chrzanowie. W ramach prowadzonej działalności zajmuje się prowadzeniem spraw zwłaszcza na terenie województwa małopolskiego (m. in. Chrzanów, Trzebinia, Oświęcim, Chełmek, Kraków) oraz śląskiego (m. in. Jaworzno, Sosnowiec, Mysłowice, czy Katowice). W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie odbyć się online.

Rozprawa rozpoczyna się od wywołania sprawy, następnie przewodniczący (składu sędziowskiego, a przy składzie jednoosobowym- sędzia) sprawdza stawiennictwo stron i wezwanych na rozprawę osób np. świadków, czy biegłych.

W przypadku pierwszej rozprawy oskarżyciel, a w przypadku jego nieobecności Sąd dokonuje zwięzłego przedstawienia zarzutów oskarżenia. Następnie, Sąd poucza oskarżonego obecnego na sali rozpraw o przysługujących mu uprawnieniach oraz zapytuje, czy oskarżony przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu czynu i czy będzie składał wyjaśnienia. Oskarżony może odmówić składania wyjaśnień bądź odpowiedzi na pytania może też np. odpowiadać wyłącznie na pytania obrońcy. Po wyjaśnieniach oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

Do najważniejszych uprawnień oskarżonego należy:

• możliwość złożenia wyjaśnień lub odmowy złożenia wyjaśnień (oskarżony ma zapewnioną możliwość swobodnej wypowiedzi, następnie zadawane są mu pytania, w przypadku, gdy oskarżony nie stawi się na rozprawę, odmówi składania wyjaśnień, jego wyjaśnienia różnią się od poprzednio złożonych w postępowaniu przygotowawczym lub oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytać poprzednio złożone przez niego wyjaśnienia w tej sprawie),

• możliwość składania wniosków, w tym wniosków dowodowych i oświadczenia (zarówno na piśmie jak i ustnie do protokołu),

• możliwość zadawania pytań świadkom (oskarżony zadaje pytania po udzieleniu mu głosu przez Sąd),

• możliwość zadawania pytań biegłym,

• możliwość składania wyjaśnień co do każdego dowodu,

• możliwość przeglądania akt sprawy oraz wykonania ich fotokopii,

• możliwość uzyskiwania odpisów i kserokopii (odpłatnie),

• możliwość uczestnictwa w przeprowadzaniu dowodu także poza rozprawą ,(oskarżony pozbawiony może złożyć wniosek o doprowadzenie go jednak Sąd sprowadza go wówczas, gdy uzna to za konieczne),

• możliwość obecności przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego, (w wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, żeby oskarżony opuścił salę na czas przesłuchania danej osoby),

• możliwość złożenia wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia (należy wskazać nieścisłości i opuszczenia),

Oskarżony może również złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienie wyroku i doręczenie mu odpisu wyroku wraz z pisemnym uzasadnieniem. Oskarżony uprawniony jest także do składania środków zaskarżenia wobec orzeczeń Sądu (zażaleń i apelacji).

Sąd rozpoczynając przesłuchanie świadka zapytuje go m. in. o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron. Świadek zostaje pouczony o prawie odmowy odpowiedzi na pytania, jak również gdy świadek jest osobą najbliższą o prawie odmowy składania zeznań.

Zgodnie z art. 182 k.p.k. osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić składania zeznań. Osobą najbliższą dla oskarżonego są małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu Osoba pozostająca we wspólnym pożyciu to konkubent lub konkubina.

Prawo odmowy zeznań przysługuje także w przypadku ustania małżeństwa lub przysposobienia. Zatem, choć po rozwodzie była żona lub mąż nie są już dla siebie osobami najbliższymi, to nadal mogą odmówić składania zeznań w sprawie, w której oskarżanym jest były małżonek.

Przyjmuje się, iż świadek będący małoletni ma uprawnienie do samodzielnego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa do odmowy składania zeznań wobec oskarżonego będącego dla świadka osobą najbliższą. (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1985 r., sygn. VI KZP 28/85.

Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.

Termin „oskarżony” użyty w art. 182 k.p.k. należy rozumieć szeroko a zatem, odnosić go również do podejrzanego.

Natomiast art. 183 k.p.k. odnosi się do prawa świadka do odmowy odpowiedzi na pytanie. Prawo to nie jest już zależne od tego czy świadek jest osobą najbliższą dla oskarżonego.
Uchylić się od odpowiedzi na pytanie, może świadek, gdy udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Z kolei świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

Osobno została uregulowana instytucja zwolnienia świadka przez Sąd z obowiązku zeznawania. Została ona uregulowana w art. 185 k.p.k.

Sąd może zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania świadka pozostającego z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka złoży stosowny wniosek. Szczególnie bliski stosunek pomiędzy świadkiem, a oskarżonym musi istnieć w chwili złożenia wniosku. Z uprawnienia tego mogą skorzystać np. narzeczeni, osoby mające wspólne potomstwo, czy osoby tej samej płci pozostające we wspólnym pożyciu. Aby skorzystać z przedmiotowego zwolnienia, świadek musi zgłosić stosowny wniosek – wniosek o zwolnienie przez Sąd z obowiązku zeznawania. Wniosek ten może zostać złożony na piśmie lub ustnie do protokołu. W zależności od treści wniosku zwolnienie z zeznawania może mieć charakter pełny – analogicznie do tego przewidzianego w art. 182 k.p.k. jak i częściowy – możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie. Świadek powinien uzasadnić wniosek oraz co najmniej uprawdopodobnić istnienie szczególnie bliskiego związku z oskarżonym.

Z prawa odmowy składania zeznań opisanego w art. 182 kp.k. świadek może skorzystać najpóźniej przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania przed Sądem I instancji. Podobnie świadek powołujący się na szczególnie bliski stosunek do oskarżonego wniosek o zezwolenie na zwolnienie przez Sąd od złożenia zeznań świadek może złożyć najpóźniej przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania go na rozprawie przed Sądem I instancji.

Powyżej wskazane przepisy regulują tylko część z przypadków, w których świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie lub odmówić składania zeznań. W Kodeksie postępowania karnego uregulowano również zakazy dowodowe dotyczące np. przesłuchania adwokata, obrońcy, duchownego, czy przesłuchania świadka obowiązanego do zachowania tajemnicy służbowej i zawodowej.

W razie dalszych pytań proszę o kontakt telefoniczny lub za pomocą wiadomości e-mail w celu umówienia spotkania w Kancelarii.

 Adwokat Weronika Gawor-Pietrzak prowadzi Kancelarię Adwokacką w Chrzanowie. W ramach prowadzonej działalności zajmuje się prowadzeniem spraw zwłaszcza na terenie województwa małopolskiego (m. in. Chrzanów, Trzebinia, Oświęcim, Chełmek, Kraków) oraz śląskiego (m. in. Jaworzno, Sosnowiec, Mysłowice, czy Katowice). W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie odbyć się online.

Czy oskarżony musi być na rozprawie w Sądzie, czy jego obecność nie jest obowiązkowa? Zasadniczo obecność oskarżonego na rozprawie nie jest obowiązkowa, tzn. to od decyzji oskarżonego zależy czy weźmie udział w rozprawie. Sąd może jednak uznać obecność oskarżonego za obligatoryjną. Nadto, w niektórych przypadkach jak w sprawach o zbrodnie już ustawodawca uznał obecność oskarżonego na rozprawie za obligatoryjną.

Zatem, gdy oskarżonemu w akcie oskarżenia zarzucono popełnienie zbrodni, jego obecność na rozprawie jest obowiązkowa przy odczytaniu aktu oskarżenia oraz w chwili dokonywania pouczenia oskarżonego przez Sąd zgodnie z art. 384 k.p.k.

W przypadku, gdy obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa wskutek postanowienia wydanego przez Sąd, z postanowienia tego powinien wynikać zakres czynności, w których oskarżony zobowiązany jest brać udział. Zatem, zakres obowiązkowego uczestnictwa oskarżonego w rozprawie pozostawiony został do uznania przewodniczącego lub sądu.

Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności Sąd wyda zarządzenie o doprowadzeniu go na rozprawę w celu udziału w czynnościach, o których mowa w art. 374 § 1a k.p.k. ( to jest w sprawach o zbrodnie przy odczytaniu aktu oskarżenia i dokonaniu pouczeń), a także jeśli oskarżony złożył wniosek, o którym mowa w art. 353 § 3 k.p.k. albo też, gdy jego obecność na rozprawie została uznana przez Sąd za obowiązkową. Przewodniczący może zwolnić z obowiązku stawiennictwa na rozprawie m. in. oskarżonego, który jest pozbawiony wolności, jeżeli jego udział w rozprawie zostanie zapewniony przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających udział w rozprawie na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku.

Mając na uwadze powyższe, że w przypadku nieobowiązkowego stawiennictwa oskarżonego na rozprawie, oskarżony może opuścić salę rozpraw na każdym etapie jej przebiegu bez żadnych konsekwencji procesowych. Dotyczy to także niestawiennictwa oskarżonego na rozprawę odroczoną lub przerwaną.

Odnosząc się do obecności oskarżonego pozbawionego wolności na rozprawie apelacyjnej – Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności złożony w terminie 7 dni od daty doręczenia mu zawiadomienia o przyjęciu apelacji, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. Wniosek złożony po terminie podlega rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to konieczności odroczenia rozprawy. O prawie złożenia takiego wniosku należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, sąd, prezes sądu lub referendarz sądowy wyznacza obrońcę z urzędu dla oskarżonego pozbawionego wolności.

W razie dalszych pytań proszę o kontakt telefoniczny lub za pomocą wiadomości e-mail w celu umówienia spotkania w Kancelarii.

 Adwokat Weronika Gawor-Pietrzak prowadzi Kancelarię Adwokacką w Chrzanowie. W ramach prowadzonej działalności zajmuje się prowadzeniem spraw zwłaszcza na terenie województwa małopolskiego (m. in. Chrzanów, Trzebinia, Oświęcim, Chełmek, Kraków) oraz śląskiego (m. in. Jaworzno, Sosnowiec, Mysłowice, czy Katowice). W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie odbyć się online.

Zawód lekarza jest niewątpliwie zawodem zaufania publicznego. Lekarz w zakresie wykonywania swojej pracy w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego.

Jednak odpowiada on również za popełnione błędy medyczne (błędy diagnostyczne, błędy terapeutyczne, organizacyjne czy techniczne). Nadto, odpowiedzialność prawną lekarza można rozważać zarówno na gruncie prawa cywilnego - odpowiedzialność odszkodowawczą jak również na podstawie prawa karnego.

Na podstawie prawa karnego lekarz może ponosić odpowiedzialność karną na gruncie kilku przepisów m. in. na podstawie art. 155 k.k. w przypadku nieumyślnego spowodowania śmierci, art. 156 k.k. w przypadku wystąpienia u pacjenta ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, art. 157 k.k. w przypadku średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu, czy na podstawie art. 160 k.k. w przypadku narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia człowieka.

Aby lekarz odpowiadał za narażenie pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia musi dojść do narażenia drugiego człowieka na skutek w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo zdrowia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Do narażenia tego może dojść zarówno przez działanie jak, również odnoście do gwaranta w przypadku odpowiedzialności na podstawie art. 160 § 3 k.k. ( gwaranta bezpieczeństwa danego człowieka, który ma prawny, szczególny obowiązek niedopuszczenia do zaistnienia ujemnego skutku –a więc np. lekarza) zaniechanie.

Narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia realizuje się przez: sprowadzenie zagrożenia, jego znaczące zwiększenie, a także – w przypadku m. in. lekarza przez niespowodowanie jego ustąpienia albo zmniejszenia. Istotnym jest aby niebezpieczeństwo miało charakter bezpośredni tzn. groziło w danej chwili lub nieuchronnie zbliżało się i realnie zagrażało określonemu dobru prawnemu.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2002 r., sygn. IV KKN 347/99: „Bez znaczenia dla odpowiedzialności karnej z art. 160 k.k. jest, czy lekarz-gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego spowodował taki stan rzeczy, w którym pacjent znalazł się w sytuacji grożącej bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia, mimo iż poprzednio w takim stanie nie był, czy też lekarz-gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego zdynamizował swą bezczynnością przebieg i rozwój procesów chorobowych u pacjenta w ten sposób, że zaczęły one bezpośrednio zagrażać jego życiu lub zdrowiu”.

W sprawach dotyczących błędów lekarskich niezależnie, czy lekarza oskarżono o popełnienie czynu z art. 160 k.k. czy inne przestępstwo, fundamentalne znaczenie często mają dowody z opinii biegłych. Na podstawie opinii biegłego można bowiem określić czy istniało niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka oraz czy działania lub zaniechania lekarza zwiększyły lub zmniejszyły przedmiotowe niebezpieczeństwo. Biegli mają też za zadanie odpowiedzieć na pytania czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem lekarza, a utratą zdrowia lub życia przez pacjenta.

Po uprawomocnieniu się wyroku Sądu skazującego na karę grzywny sprawca często z różnych powodów uchyla się od jej wykonania. Nie należy jednak zapominać o zapłacie ani też bagatelizować orzeczonej kary grzywny.

Wskazać bowiem należy, iż w przypadku, gdy egzekucja grzywny okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Wtedy dopiero wielu skazanych uświadamia sobie powagę zaistniałej sytuacji i podejmuje działania mające na celu uniknięcie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności.

Zarządzenie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności następuje jednak dopiero na posiedzeniu Sądu w którym ma prawo brać udział m.in. skazany oraz jego obrońca. Nadto, do zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności dojdzie dopiero w przypadku, gdy skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 45 k.k.w albo już uchyla się od jej wykonania, lub też zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

W orzecznictwie przyjmuje się jednak, iż: „ (..) dopóki istnieje realna szansa uiszczenia lub wyegzekwowania grzywny, także w formie odroczenia jej ściągnięcia lub rozłożenia na raty, dopóty sąd nie powinien orzekać wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności (tak postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2001 r., sygn. akt II Akz 478/0).

Od zastępczej kary pozbawienia wolności lub wykonywania pracy społecznie użytecznej, skazany może się w każdym czasie zwolnić przez złożenie kwoty brakującej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny. Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności zarządzonej w wypadku, o którym mowa w art. 46 § 1 pkt 1, jeżeli skazany oświadczy na piśmie, że podejmie pracę społecznie użyteczną i podda się rygorom z nią związanym. Wstrzymanie następuje do czasu wykonania pracy społecznie użytecznej lub złożenia kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem grzywny.

Zarządzając wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, przyjmuje się, że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo, a jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Co powinien zatem zrobić skazany, który został zawiadomiony o posiedzeniu w przedmiocie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności? Otóż, powinien on niezwłocznie wykonać orzeczoną wobec niego karę grzywny. Skazany może także oświadczyć, iż podejmie pracę społecznie użyteczną.

Podobnie przy niewykonaniu przez skazanego kary ograniczenia wolności -jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza, a jeżeli uchyla się on od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 Kodeksu karnego, sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Natomiast, w przypadku, gdy skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia wolności. Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym - wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności.