Zawód lekarza jest niewątpliwie zawodem zaufania publicznego. Lekarz w zakresie wykonywania swojej pracy w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego.
Jednak odpowiada on również za popełnione błędy medyczne (błędy diagnostyczne, błędy terapeutyczne, organizacyjne czy techniczne). Nadto, odpowiedzialność prawną lekarza można rozważać zarówno na gruncie prawa cywilnego - odpowiedzialność odszkodowawczą jak również na podstawie prawa karnego.
Na podstawie prawa karnego lekarz może ponosić odpowiedzialność karną na gruncie kilku przepisów m. in. na podstawie art. 155 k.k. w przypadku nieumyślnego spowodowania śmierci, art. 156 k.k. w przypadku wystąpienia u pacjenta ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, art. 157 k.k. w przypadku średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu, czy na podstawie art. 160 k.k. w przypadku narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia człowieka.
Aby lekarz odpowiadał za narażenie pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia musi dojść do narażenia drugiego człowieka na skutek w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo zdrowia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Do narażenia tego może dojść zarówno przez działanie jak, również odnoście do gwaranta w przypadku odpowiedzialności na podstawie art. 160 § 3 k.k. ( gwaranta bezpieczeństwa danego człowieka, który ma prawny, szczególny obowiązek niedopuszczenia do zaistnienia ujemnego skutku –a więc np. lekarza) zaniechanie.
Narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia realizuje się przez: sprowadzenie zagrożenia, jego znaczące zwiększenie, a także – w przypadku m. in. lekarza przez niespowodowanie jego ustąpienia albo zmniejszenia. Istotnym jest aby niebezpieczeństwo miało charakter bezpośredni tzn. groziło w danej chwili lub nieuchronnie zbliżało się i realnie zagrażało określonemu dobru prawnemu.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2002 r., sygn. IV KKN 347/99: „Bez znaczenia dla odpowiedzialności karnej z art. 160 k.k. jest, czy lekarz-gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego spowodował taki stan rzeczy, w którym pacjent znalazł się w sytuacji grożącej bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia, mimo iż poprzednio w takim stanie nie był, czy też lekarz-gwarant w wyniku zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego zdynamizował swą bezczynnością przebieg i rozwój procesów chorobowych u pacjenta w ten sposób, że zaczęły one bezpośrednio zagrażać jego życiu lub zdrowiu”.
W sprawach dotyczących błędów lekarskich niezależnie, czy lekarza oskarżono o popełnienie czynu z art. 160 k.k. czy inne przestępstwo, fundamentalne znaczenie często mają dowody z opinii biegłych. Na podstawie opinii biegłego można bowiem określić czy istniało niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka oraz czy działania lub zaniechania lekarza zwiększyły lub zmniejszyły przedmiotowe niebezpieczeństwo. Biegli mają też za zadanie odpowiedzieć na pytania czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem lekarza, a utratą zdrowia lub życia przez pacjenta.