Zdarzają się sytuacje, gdy w wyniku wypadku, czy innego nagłego zdarzenia, bądź choroby człowiek staje się osobą niepełnosprawną, która pomimo sprawności intelektualnej, potrzebuje pomocy w załatwianiu swoich spraw. W takiej sytuacji osoba ta może wystąpić do Sądu rodzinnego z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Poza samym zainteresowanym, z wnioskiem takim może również wystąpić organizacja pozarządowa, której do zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, działając za zgodą osoby niepełnosprawnej. Postępowanie takie może podjąć także Sąd z urzędu.
Instytucji kuratora dla osoby niepełnosprawnej nie należy jednak mylić z instytucją kuratora dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Kurator ustanowiony na podstawie art. 183 k.r.o., a więc dla osoby niepełnosprawnej nie jest jej przedstawicielem ustawowym. Osoba niepełnosprawna zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych. Zakres uprawnień kuratora ogranicza się w związku z tym de facto do czynności faktycznych. Kurator może jednak dokonywać czynności prawnych w imieniu osoby niepełnosprawnej, jeżeli osoba ta udzieli mu stosownego pełnomocnictwa.