Przesłanki orzeczenia separacji są łagodniejsze niż przesłanki orzeczenia rozwodu. Aby orzec separację pomiędzy małżonkami musi nastąpić zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Z kolei do rozwiązania małżeństwa przez rozwód konieczne jest wystąpienie pomiędzy małżonkami trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W odróżnieniu od rozwodu orzekanie separacji ograniczone jest tylko dwiema negatywnymi przesłankami: sprzecznością z dobrem wspólnych małoletnich dzieci oraz sprzecznością z zasadami współżycia społecznego.
Separacja może również zostać orzeczona na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Istotnym jest, iż małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. Separacja może również zostać zniesiona na zgodne żądanie małżonków.
Skutkami separacji są:
-
powstanie między małżonkami z mocy prawa ustroju rozdzielności majątkowej,
-
ustanie po upływie 300 dni od uprawomocnienia się orzeczenia o separacji domniemania pochodzenia dziecka od męża matki,
-
ustanie możliwość przysposobienia wspólnego przez małżonków separowanych, powierzenia im wspólnego sprawowania opieki oraz wspólnego wykonywania zadań rodziny zastępczej,
-
ustanie solidarnej odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny,
-
do aktu małżeństwa zostaje dołączony w formie wzmianki dodatkowej wpis o orzeczeniu separacji, a także o jej zniesieniu,
-
ustanie dziedziczenia ustawowego małżonków,
-
ustanie między małżonkami obowiązku wspólnego pożycia,
-
wygaśnięcie uprawnienia małżonka do korzystania, w celu zaspokojenia rodziny, z mieszkania, do którego prawo przysługuje drugiemu małżonkowi oraz z należących do tego małżonka przedmiotów urządzenia domowego,
-
ustanie wzajemnej reprezentacji małżonków,
-
ustanie obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny,
-
uzależnienie obowiązku pomocy od względów słuszności.