Pozbawić władzy rodzicielskiej można jednego lub oboje rodziców. Najczęściej z wnioskiem o pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców dziecka występuje drugi z nich. Jednak o pozbawieniu władzy rodzicielskiej Sąd może rozstrzygać także z urzędu (np. po zawiadomieniu Sądu przez Policję lub MOPS).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najdalej idącą ingerencją w zakresie władzy rodzicielskiej. Rodzica można pozbawić władzy rodzicielskiej, gdy niewykonuje on jej z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli nadużywa władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbuje swe obowiązki względem dziecka. Istotnym jest, iż władzy rodzicielskiej może pozbawić jedynie Sąd opiekuńczy- a więc w I instancji przedmiotowe orzeczenie wydaje Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny i Nieletnich.

Przesłankami uzasadniającymi pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców lub obojga z nich są:

1. ciężka, przewlekła choroba rodzica, choroba psychiczna,

2. nadużywanie alkoholu, alkoholizm, nadużywanie środków odurzających, rozpijanie małoletniego,

3. stosowanie przemocy wobec dziecka, wobec drugiego z rodziców, osób bliskich bądź osób trzecich, agresywne zachowanie względem członków rodziny,

4. wywieranie destrukcyjnego wpływu na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, podporządkowywanie sobie psychicznie dziecka,

5. długotrwałe przebywanie w zakładzie karnym, odbywanie długotrwałej kary pozbawienia wolności, przestępczy proceder jednego z rodziców,

6. uporczywe i złośliwe uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka,

7. nieinteresowanie się dzieckiem,

8. pozbawienie przez ojca kilkuletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki i zatrzymanie go na stałe - wbrew woli matki - w obcym kraju.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie musi być poprzedzone ograniczeniem władzy rodzicielskiej. Sąd każdorazowo ocenia czy w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy w konkretnej sprawie zachodzą przesłanki pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

Postępowanie w sprawie pozbawienia władzy rodzicielskiej inicjuje się poprzez złożenie w Sądzie Rejonowym wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej, o władzy rodzicielskiej w tym o jej pozbawieniu rozstrzyga również Sąd Okręgowy w sprawie o rozwód.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie stoi na przeszkodzie w utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Nadto, po ustaniu przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej władza rodzicielska może zostać przywrócona.